Japoński nauczyciel, który stworzył zupełnie nową odmianę kwitnących wiśni

Val Bourne opowiada niezwykłą historię stworzenia przez japońskiego nauczyciela nowej odmiany kwitnących wiśni (sakura), która jest już dostępna w tym Anglii. Fotografie: Clive Nichols i Chris Sanders.

W ciągu ostatnich 20 lat na Zachód przybyła nowa odmiana japońskich wiśni kwitnących. Pochodzi ona z Hokkaido w północnej Japonii, gdzie zimy są równie mroźne (lub mroźniejsze) jak w Wielkiej Brytanii. Drzewa zostały wybrane i nazwane przez japońskiego nauczyciela Masatoshi Asari. Obecnie są znane jako wiśnie Matsumae.

Asari był jednym z kilku opiekunów kolekcji zabytkowych/historycznych kwitnących wiśni posadzonych w parku Matsumae w mieście o tej samej nazwie w 1961 r. Dzieciństwo Matsumae Asarie zostało przyćmione przez drugą wojnę światową, a w szczególności (związane były) z przerażającymi relacjami od jego starszego brata, który był ochotnikiem w miejscowym obozie jenieckim niedaleko miasta Hakodate na półwyspie Hokkaido.

Rodzina Asari czuła odrazę do sposobu, w jaki traktowano jeńców wojennych, i Masatoshi postanowił zadośćuczynić temu, tworząc coś pięknego, aby odpokutować za te mroczne czasy. Zaczął hybrydyzować kwitnące wiśnie w swoim lokalnym parku od lat 60. XX wieku i proces ten trwa nadal. Jego praca na rzecz ochrony przyrody i hodowla przyniosła mu tytuł Sakuramori, obrońcy drzew wiśniowych, a 116 nowych odmian wiśni kwitnących z jego hodowli jest obecnie posadzonych w lokalnym parku.
Matsumae Park posadzonych jest około 10,000 drzew sakura 250 odmian).
Masatoshi Asari mogłyby równie dobrze pozostać ukryte w głębinach Hokkaido, gdyby nie seria niesamowitych zbiegów okoliczności. Pierwsza miała miejsce w 1982 r., po opublikowaniu przez Japońskie Stowarzyszenie Kwiatów (Flower Association of Japan) Podręcznika japońskich wiśni kwitnących („Manual of Japanese Flowering Cherries”), wymieniającego wszystkie gatunki i odmiany uprawiane w Japonii. Wśród nich znalazły się nowe wiśnie Matsumae 
Masatoshi Asarie, a po przetłumaczeniu książki na język angielski egzemplarz nabył zmarły plantator Graham Stuart Thomas (1909–2003).

Chris Sanders, posiadacz Honorowego Medalu RHS Victoria (RHS Victoria Medal of Honour) i angielski czołowy ekspert w dziedzinie kwitnących wiśni, niedługo potem odwiedził Thomasa, gdy zauważył książkę i poprosił o zajrzenie do środka. „Byłem oszołomiona tym, co zobaczyłem, ponieważ zawierały wiśnie, o których nigdy nie słyszełam i nie miałem pojęcia, że istnieją. Wyglądało na to, że w tym kraju (Anglii) nikt nie miał tej książki do sprzedaży, więc musiałem napisać do wydawców w Japonii, aby otrzymać własny egzemplarz”.

Sanders miał dobre kontakty i był przyjacielem zmarłego Johna Bonda (1932–2001), ówczesnego strażnika ogrodów w Windsor Great Park. „W 1992 roku usłyszałem, że John został zaproszony do Japonii do wygłoszenia wykładu na temat wiśni ozdobnych w brytyjskich ogrodach. Zrobiłem z książki listę około 25 pożądanych wiśni, o których chciałem dowiedzieć się więcej, nie zdając sobie sprawy, że wszystkie zostały wyhodowane przez pana Asari.”

Bond należycie skierował zapytania (dotyczące pożądanych wiśni przez Sandersa) przemierzając Japonię, i w lutym 1993 r. duży karton dotarł do Windsor. Zawierał on tzw. zrazy pobrane z 58 wiśni Matsumae.

Zostały one wysłane do pana Sandersa w szkółce Bridgemere w Cheshire, gdzie właściciel John Ravenscroft natychmiast dostrzegł ich potencjał. Każdy zraz zaszczepiono na Prunus avium (wiśni pospolitej), a następnie wysadzono. „Nadal mam odręczne etykiety pana Asariego z japońskimi znakami i imionami” – dodaje Sanders.

Następne pięć do sześciu lat upłynęło na wybieraniu tych najbardziej godnych ogrodu (…). Drzewa wysłano do Windsoru, a następnie do Kew Gardens. Jednakże japońskie nazwy okazały się mylące dla zespołu sprzedaży Bridgemere, więc Sanders wymyślił sugestywne angielskie nazwy handlowe, choć pragnie podkreślić, że nie są to synonimy.
Pierwsza dostępna na rynku wiśnia Matsumae, „Shizuka”, została wprowadzona na rynek w 2000 roku pod nazwą „Fragrant Cloud”, ponieważ ta pionowa wiśnia jest podobno najbardziej pachnąca ze wszystkich. Białe, półpełne kwiaty otwierają się w kwietniu, a jesienią liście przebarwiają się na pomarańczowoczerwone.

W 2010 r. RHS rozpoczął dwuletnią ocenę kwitnących wiśni poza terenem zakładu w szkółce Chrisa Lane’a w pobliżu Sittingbourne w hrabstwie Kent. Tam 19 wiśni Matsumae otrzymało nagrodę RHS Award of Garden Merit, co zachęciło większą liczbę szkółkarzy i zapalonych ogrodników do ich uprawy. Obecnie w handlu dostępnych jest tylko sześć, dzięki Nickowi Dunnowi z Franka P. Matthewsa, który zaangażował się w hodowlę setek sztuk i zaopatrywanie centrów ogrodniczych. 

Arboretum Michaela Heseltine’a, które posiada 18 wiśni Matsumae w Thenford, niedaleko Banbury w Northamptonshire, to jedna z największych kolekcji w jednym miejscu i być może najlepsze miejsce, aby je zobaczyć.

Po sukcesie w procesie RHS pan Sanders próbował skontaktować się z panem Asari w 2014 r., wyjaśniając swoją rolę w rozmnażaniu i dystrybucji wiśni Matsumae. Nie otrzymał  żadnej odpowiedzi, ale kilka miesięcy później pan Sanders otrzymał nieoczekiwaną wiadomość e-mail od Hiromichi („Henry”) Kurata wyjaśniającą w języku angielskim, że pan Asari przytoczył list pana Sandersa podczas jednego ze swoich seminariów na temat wiśni. Pan Asari nie mówi po angielsku, ale pan Kurata był w stanie nawiązać kontakt między dwoma ekspertami, a pan Asari był zachwycony, gdy dowiedział się, że jego nowe (odmiany wiśni? )zostały pomyślnie rozpropagowane na Zachodzie. Był szczególnie zachwycony, gdy odkrył, że część jego wiśni miała zostać posadzona w starym ogrodzie legendarnego przyrodnika Collingwood „Cherry” Ingram, The Grange w Benenden w hrabstwie Kent. (W swojej znakomitej książce Cherry Ingram: Anglik, który ocalił kwiaty Japonii, Naoko Abe zawiera opis pracy pana Asari.)

Sanders i Asari wreszcie spotkali się w Matsumae w 2016 roku, kiedy wiśnie kwitły. „Udało nam się porozmawiać z pomocą naszego pośrednika, pana Kuraty” – wspomina Sanders. „Chociaż pan Asari miał 85 lat, nadal był bardzo żwawy”.

Zorganizował w Matsumae Park wystawną uroczystość przyjaźni japońsko-brytyjskiej, w której uczestniczyli prasa i lokalni dygnitarze. Zakończyło się to odsłonięciem znacznego granitowego pomnika w kształcie otwartej księgi. Na kamieniu wyryto po japońsku i angielsku historię podróży wiśni Matsumae z Hokkaido do Wielkiej Brytanii. Wydaje się, że jest to odpowiedni hołd dla historii, która rozpoczęła się od przypadkowego zobaczenia książki na półce Grahama Stuarta Thomasa około 30 lat temu.

Zobacz także: https://mainichi.jp/english/articles/20230508/p2a/00m/0na/012000c